Fotografia a prawa autorskie

Czym są prawa autorskie?

Prawo autorskie jest jedną z dyscyplin prawa cywilnego, która wchodzi w skład praw własności intelektualnej. Obejmuje ono ogół norm oraz praw, które przysługują twórcy utworu od momentu, powstawania utworu. Skorzystanie z praw autorskich przysługujących twórcy, w tym z ochrony praw autorskich nie wymaga dopełnienia żadnych dodatkowych formalności.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 roku  wprowadza definicję praw autorskich oraz określa co może stanowić przedmiot praw. Są to m.in.:

• Dzieła audiowizualne tj. programy telewizyjne, filmy i klipy wideo
• Nagrania dźwiękowe oraz kompozycje muzyczne
• Dzieła pisemne np. wykłady, artykuły, książki, partytury
• Dzieła wizualne, czyli: obrazy, plakaty i reklamy
• Gry wideo i oprogramowanie komputerowe
• Dzieła teatralne np. sztuki i musicale

Fotografia a prawo autorskie

Zdjęcia mogą być chronione przez prawo autorskie, ale tylko wówczas, kiedy są one utworami w rozumieniu prawa autorskiego. Pamiętajmy, że nie każda fotografia będzie uznawana za utwór, podobnie jak osoba robiąca zdjęcia nie zawsze będzie mogła być nazwana twórcą, ponieważ przedmiotem prawa autorskiego będzie tylko taka fotografia, która jest przejawem działalności twórczej człowieka o indywidualnym charakterze.

Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze (…) niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 pr. aut.)

Fotografia posiada charakter indywidualny w momencie, gdy przy kształtowaniu jej formy i/lub treści twórca wykorzysta „obszar swobody w wyborze i uporządkowaniu składników utworu”. Chodzi tutaj o to, aby fotograf w procesie tworzenia fotografii dokonał pewnych czynności, które nadadzą finalnemu efektowi jego pracy cech twórczych. Do takich czynności zaliczyć można m.in.:

• Nadanie fotografii sprecyzowanego charakteru
• Ustalenie głębi, ostrości i perspektywy fotografii
• Świadome ustawienie rekwizytów czy też osób znajdujących na zdjęciu
• Świadomy wybór koncepcji obrazu (kadrowanie zdjęcia)
• Świadomy wybór momentu fotografowania
• Zastosowanie efektów specjalnych (chociażby wybranie odpowiedniego filtru w telefonie)

Cech twórczych nie będzie posiadało zdjęcie wykonane tylko i wyłącznie w celu zwykłego udokumentowania określonego przedmiotu czy sytuacji, np. proste zdjęcie produktu.

Fotografia a prawo autorskie – świadome nadanie cech twórczych

Jeśli chcemy, aby nasza fotografia była chroniona przez prawo autorskie jako twórca musimy nadać jej odpowiednie właściwości twórcze.

Utwór fotograficzny uważany jest za oryginalny, jeżeli stanowi on własną intelektualną twórczość autora, która odzwierciedla jego osobowość, nie biorąc pod uwagę innych kryteriów, takich jak wartość lub cel utworu (pkt 16 preambuły dyrektywy 2006/116/WE PE i Rady w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych)

Świadome podjęcie odpowiednich czynności w procesie tworzenia zdjęcia wpływa na ostateczny rezultat naszych działań – wykonanie fotografii o  charakterze indywidualnym, a tym samym stworzenie przedmiotu prawa autorskiego. Wtedy każda Twoja fotografia udostępniona w sieci będzie rzeczywiście chroniona przez prawo autorskie.

Korzyść z posiadania praw autorskich zapewnia właścicielowi wyłączne prawo do używania danego dzieła, z pewnymi wyjątkami. Gdy ktoś tworzy oryginalne dzieło zapisane na nośniku fizycznym, automatycznie staje się właścicielem praw autorskich do niego.

Naruszanie praw autorskich:

1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.
3. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne określone w art. 16 autorskie prawa osobiste, art. 17 prawo twórcy do korzystania z utworu i rozporządzania nim, art. 18 wyłączenie spod egzekucji autorskich praw majątkowych i prawa do wynagrodzenia, art. 19 wynagrodzenie za zawodową odsprzedaż oryginalnych egzemplarzy utworu plastycznego lub fotograficznego ust. 1, art. 191 wynagrodzenie za zawodową odsprzedaż rękopisów utworów literackich i muzycznych, art. 86 prawa artysty wykonawcy, art. 94 fonogram, wideogram ust. 4 lub art. 97 prawo do nadań programów, albo nie wykonuje obowiązków określonych w art. 193 obowiązki w zakresie wypłaty wynagrodzenia i odpowiedzialność sprzedawcy ust. 2 lub art. 20 opłaty uiszczane przez producentów i importerów urządzeń reprograficznych i nośników do tych urządzeń ust. 1–4, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Podsumowując – Zgodnie z art. 116 i 117 ustawy o Prawie autorskim i prawach pokrewnych, nieuprawnione rozpowszechnianie oraz nieuprawnione utrwalanie lub zwielokrotnianie w celu rozpowszechniania cudzego utworu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, karze ograniczenia wolności lub grzywnie.

Źródła:

1. Dz.U.2019.0.1231 t.j. – Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
2. https://fotoprawo.nikon.pl/
3. https://edukacjaprawna.pl/
4. https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/

Autor: Emilia Rzeźniczek